EVRYTHING AND NOTHING RELATED TO IT
همه چیز و هیچ چیز مربوط به آیتیEVRYTHING AND NOTHING RELATED TO IT
همه چیز و هیچ چیز مربوط به آیتیدانشگاهای مجازی( قسمت اول)
● مقدمه
اگر تا دیروز آموزش تنها از معلمان و مربیان سود می‌برد و کتاب به عنوان اصلی‌ترین‌منبع اطلاعاتی در امر آموزش محسوب می‌گشت. امروزه آموزش با روش‌ها و ابزارها ومحیطهای جدید ارتباطی روبه‌رو شده است. پیشرفت‌های اخیر در صنعت رایانه واطلاع‌رسانی; ورود و ظهور شبکه‌های اطلاع‌رسانی محلی، ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی و به‌ویژه اینترنت; چند رسانه‌ای‌ها; فن‌آوری‌های ارتباطی، ابزارها و روش‌های جدید را پیش‌روی طراحان، برنامه‌ریزان و مدیران و مجریان برنامه‌های آموزشی قرار داده است. نفوذفن‌آوری‌های جدید اطلاعاتی به مراکز آموزشی (از مدارس تا دانشگاه‌ها) و حتی منازل،روابط ساده معلمی و شاگردی را به طور کلی دگرگون ساخته است. به این ترتیب، الگوهای‌سنتی یادگیری متحول شده‌اند و کاربران با حجم گسترده‌ای از اطلاعات و دانش مواجه‌هستند.
در حال حاضر بسیاری از کشورهای پیشرو در زمینه ارتباط از راه دور، در حال ایجاد وراه‌اندازی دانشگاه‌ها و کلاس‌های مجازی یا توسعه نظام‌های سنتی خود هستند. ایجاد و اداره‌این مؤسسات علاوه بر فواید بسیار آن از قبیل افزایش تعداد دانشجو، حذف بسیاری از موانع‌فیزیکی و جغرافیایی، دسترسی سریع و مؤثر به منابع اطلاعاتی دنیا، امکان برقراری ارتباطبیشتر و گسترده‌تر بین اساتید و دانشجویان، جذب اساتید و نیروی انسانی زبده و متخصص موردنیاز از سراسر دنیا، حذف یا کاهش موانع و محدودیت‌های دست و پاگیر اداری،مشکلات و چالش‌هایی را نیز به همراه خواهد داشت. اما آن‌چه مسلم است، دانشگاه‌های‌مجازی محل مناسبی برای ظهور و بروز استعدادها، خلاقیت و نوآوری‌ها خواهند بود.فن‌آوری اطلاعات موجب افزایش کارایی فرایند آموزش می‌گردد و از مهم‌ترین‌دستاوردهای آن می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
۱) افزایش کیفیت یادگیری و آموخته‌های دانش‌آموزان و دانشجویان;
۲) سهولت دسترسی به حجم بسیار بالایی از اطلاعات و دانش‌های موجود در جهان;
۳) دسترسی سریع و به موقع به اطلاعات در زمان بسیار اندک;
۴) کاهش برخی هزینه‌های آموزشی;
۵) بالا بردن کیفیت، دقت و صحت مطالب درسی و علمی; و
۶) ارتقای علمی دانش‌آموزان و دانشجویان.
در حال حاضر، نظام‌های آموزشی دستخوش تغییرات شگرفی شده‌اند. کار تویگ ومایکل میلوف۱ در سال ۱۹۹۸ وضعیت در حال تغییر آموزش را در ایالات متحده موردبررسی قرار دادند که البته این بررسی تا حد زیادی با وضع موجود اروپا مشابهت دارد. آن‌هادر مواجه با گرایش‌ها و توسعه فن‌آوری به دیدگاهی از یک زیر ساخت آموزش جهانی‌رسیدند که در آن نقش مدارس و دانشگاه‌ها به نحو مؤثری تغییر خواهد یافت. به عبارتی، یک‌تغییر بنیادین در نظام آموزش به‌وجود خواهد آمد. تویگ و میلوف، این گرایش‌ها را ملاحظه‌کردند:
۱) تعداد دانش‌آموزان و دانشجویان در حال افزایش است.
۲) گروه‌های مختلفی از دانش پژوهان طالب آموزش هستند. از سوی دیگر مشارکت زنان،تعداد دانشجویان بزرگ‌سال و اقلیت‌های مذهبی در حال رشد است. از طرفی دانشجویان‌تجارب مختلفی را به همراه دارند.
۳) کار و تحصیل به گونه‌ای فزاینده در هم تنیده‌اند و این امر منجر به ایجاد تمهیداتی درآموزش جهت انعطاف‌پذیری بیش‌تر شده است.
۴) عمومٹ گرایش به آموزش مادام‌العمر است.
۵) آموزش مادام‌العمر منجر به تأکید بر آموختن یا فراگیری آموزش می‌شود.
۶) به دلیل تفاوت‌های میان دانشجویان، نیاز به تطبیق و تنظیم شیوه‌های مختلف آموزش وروش‌های آموزشی جایگزین وجود دارد.
۷) در تدوین دوره‌ها بایستی تجارب و پیش زمینه‌های مختلف دانشجویان را به حساب‌آورد.
۸) مؤسسات آموزش عالی برای یک مدت طولانی انحصار فراهم ساختن آموزش را دردست داشته‌اند، اما به تدریج شرکت‌ها و نهادهای عمومی نیز از دانشی برخوردار شده‌اند که‌می‌توانند برای اهداف آموزشی به کار بروند.
۹) آموزش تحت فشار دایمی بودجه قرار دارد. بنابراین، آموزش مؤثرتر و کارآتر موردنیاز است. ـ دانشجویان هر چه بیش‌تر شبیه به مصرف کنندگانی رفتار می‌کنند که می‌خواهندانتخاب‌های آگاهانه‌ای از چگونگی و محل آموزش خود داشته باشند. این حاکی از آن است‌که دانشجویان دیگر به یک مؤسسه متعهد نیستند.
۱۰) آموزگاران رفتاری از خود نشان می‌دهند که نشان دهنده امید بیش‌تر آن‌ها به شغل‌شان‌نسبت به سابق است.
۱۱) افراد ترک تحصیل کرده بسیار زیادی در نظام آموزشی مجازی وجود دارند.
به نظر این دو نظریه پرداز، محیطهای آموزشی آینده به صورت زیر خواهد بود:
▪ دانشجو محور;
▪ متعامل و پویا;
▪ برخوردار از قابلیت کار گروهی در خصوص مسائل جهان واقعی;
▪ قادر ساختن دانشجویان به تعیین روش‌های آموزشی موردنظر خودشان; و
▪ تأکید بر کارکردهایی نظیر دانش اطلاعات برای حمایت از آموزش مادام‌العمر.(۱)
لزوم استفاده از اطلاعات با توجه به گستردگی و تنوع اطلاعات تولید شده در دنیا و نیزضرورت دستیابی مؤثر به اطلاعات موردنیاز، نیازمند کسب مهارت‌ها و دانش‌های جدیدی‌است. امروزه هر فرد تحصیل‌کرده می‌بایستی دارای مهارت‌های لازم جهت کسب اطلاع واطلاع‌یابی باشد. در واقع، سواد اطلاعاتی(۲) اساس یادگیری مادام‌العمر است و بین همه رشته‌ها،در همه محیطهای یادگیری و در کلیه سطوح آموزشی امری لازم و مشترک به شمار می‌آید.یک فرد با سود اطلاعاتی کسی است که این ویژگی‌ها را داشته باشد:
۱) اطلاعات مورد نیاز را تشخیص دهد;
۲) دسترسی مؤثر و کارآمد به اطلاعات مورد نیاز داشته باشد;
۳) اطلاعات و منابع را ارزیابی کند;
۴) اطلاعات گزینش شده را به مجموعه دانش پایه‌اش اضافه کند; و
۵) موضوع‌های اجتماعی، قانونی و اقتصادی را که در پیرامون حوزه استفاده از اطلاعات‌است ، درک و از اطلاعات با رعایت ابعاد اخلاقی و قانونی بهره‌برداری کند.
۶) در واقع، مهارت فن‌آوری اطلاعات، فرد را قادر می‌سازد تا از رایانه، برنامه‌های‌رایانه‌ای، نرم‌افزارها، پایگاه‌های اطلاعاتی و سایر فن‌آوری‌ها به منظور موفقیت در رشته‌های‌مختلف دانشگاهی، محیطهای کاری و اهداف شخصی استفاده کند.(۳)
● آینده فن‌آوری اطلاعات در آموزش
پیش‌بینی فن‌آوری اطلاعات کاری دشوار است و یکی از دلایل آن سختی مسئله تأمین‌بودجه است. دانش‌آموزان و معلمان بودجه مدارس را تنظیم نمی‌کنند. به قول ساراسون(۱۹۹۰) آن‌ها فاقد قدرت هستند. مسئله دیگر این است که آموزش و نظام آموزشی به‌راحتی‌تغییر نمی‌کند. آموزش یک نظام پیچیده است. پیش‌بینی و پیش‌گویی آن کاری دشوار است.از طرفی دیگر، نظام‌های آموزشی آینده می‌بایستی دانش‌آموزان و دانشجویان را برای‌زندگی و فعالیت در دهکده جهانی آماده سازند. نظام‌های آموزشی جاری با نیازهای جامعه‌اطلاعاتی ناسازگارند در واقع این نیازها از توان و قابلیت‌های لازم بهره‌مند نیستند.(۴)
فن‌آوری اطلاعات وارد زندگی انسان‌ها شده و در همه جا حضور دارد و مردم سراسر دنیارا به هم مرتبط می‌سازد. مردم در همه سن و سال، مکان جغرافیایی، موقعیت و وضعیت‌اجتماعی و سیاسی و با هر گونه نیاز آموزشی قادر خواهند بود از نظام‌های آموزشی اقصی‌نقاط دنیا بهره‌مند گردند. در عین حال، این نظام‌ها گواهینامه‌های معتبر در سطح جهانی صادرخواهند کرد. برخی از پیش‌بینی‌های آینده عبارت اند از:
۱) دستیابی گسترده دانش‌آموزان و دانشجویان به توان و امکانات رایانه‌ای،
۲) اتصال مدارس، مؤسسات و حتی منازل به شبکه‌های جهانی،
۳) استفاده بیش‌تر از ابرمتن‌ها(۵) در آموزش،
۴) هوشمندتر شدن رایانه‌ها،
۵) آموزش در هر زمان و مکان،
۶) اتصال به مؤسسات از منازل و ایجاد گروه‌های جدید تحت عنوان دانش‌آموزان‌خانگی(۶)،
۷) تغییر در نظام آموزش معلمان و مربیان (آموزش بدون استخدام و ضمن خدمت)،
۸) تغییر در محتوای متون درسی،
۹) افزایش بهره‌وری و کارآیی نظام‌های آموزشی،
۱۱) افزایش کارآیی معلمان،
۱۲) افزایش توان علمی دانش آموختگان،
۱۳) تغییر نقش معلمان و مربیان ،
۱۴) هماهنگی و یکسان‌سازی امکانات آموزشی برای همه داوطلبان آموزش
۱۵) ایجاد رقابت‌های سازنده بین مؤسسات و مراکز آموزشی (جهت بالابردن توان علمی وآموزشی دانش آموختگان) (۷)
● ابزارهای فن‌آوری اطلاعات
▪ ابزارهای فن‌آوری اطلاعات عبارت‌اند از: (۸)
▪ آموزش از راه دور
یکی از دستاوردهای مهم فن‌آوری‌های نوین اطلاعات تأثیر و کاربرد اینترنت درآموزش، آموزش‌های مجازی و آموزش‌های از راه دور است. تعاریف بسیاری از آموزش‌از راه دور و شکل‌های ارتباطی از راه دور وجود دارد، ولی آن‌چه مسلم است این نوع‌آموزش‌ها فرصت‌های آموزشی برای هر کس در هر کجا و هر زمان مهیا می‌گردد، در حالی‌که نظام های عادی آموزشی از این امکان بی‌بهره هستند.
▪ فواید آموزش از راه دور
فواید و فرصت‌هایی که آموزش از راه دور ایجاد می‌کند، عبارت‌اند از:
۱) آموزش طیف وسیعی از مخاطبان;
۲) برآورده کردن نیازهای دانشجویان و دانش‌آموزانی که امکان حضور در محل را ندارند;
۳) امکان ارتباط بین دانش‌آموزان و دانشجویانی که دارای فرهنگ‌ها، عقاید و تجربیات‌مختلفی هستند; و
۴) بهره‌گیری از مربیان و سخنرانانی که در داخل کشور زندگی نمی‌کنند.(۹)
● روش‌های آموزش و یادگیری از راه دور
امروزه نظام‌های نوین زیر جایگزین نظام‌های سنتی یادگیری و یاددهی (یعنی روش‌های‌تدریس خصوصی، سخنرانی) شده‌اند:
▪ دروس چند رسانه‌ای (۱۰)
این دروس به صورت گسترده و با استفاده از عناصر تصویری، ارتباطی، گرافیکی واجزای شبیه‌سازی شده، متحرک‌سازی و نیز عناصر ارتباطی برای هدایت و راهنمایی،بازگشت و بحث در خصوص دروس و موضوعات درسی برگزار می‌گردند.
▪ سازوکارهای ارتباطی پیشرفته (۱۱)
این سازوکار هر گونه متون همزمان، ناهمزمان و ارتباطات سمعی و بصری را حمایت‌می‌کند. این مورد به دانشجویان امکان تمرین در مباحث آموخته شده را می‌دهد.
▪ آزمون‌های مکتوب(۱۲)
به این ترتیب، سؤال‌ها و آزمون‌ها از طریق ارتباطات شبکه‌ای توزیع، تصحیح و عودت‌می‌گردند.
▪ امتحان از راه دور(۱۳)
این امتحانات از طریق ویدئو کنفرانس پشتیبانی و اجرا می‌شود.
▪ سمینارهای مجازی پیوسته(۱۴)
بدین وسیله گروه‌های مختلف دانش‌آموزان در محیطهای مختلف جغرافیایی را به هم‌مرتبط می‌سازد.
▪ آزمایشگاه‌های مجازی مشارکتی(۱۵)
این آزمایشگاه‌ها از فعالیت‌های گروهی حمایت می‌کنند. مانند کارگاه‌های مهندسی‌نرم‌افزاری.
▪ عوامل دانشگاهی هوشمند(۱۶)عوامل دانشگاهی هوشمند که به اطلاع‌رسانی،
پشتیبانی و راهنمایی دانش‌آموزان ودانشجویان می‌پردازند.(۱۷)
ادامه دارد
